Het corona-virus heeft veel impact op ieders leven gehad, op heel uiteenlopende manieren. Toen mijn vader – morgen twee jaar geleden – overleed, bleek dat hij behalve kanker ook corona had. Hij moet in zijn laatste levensdagen, op zijn sterfbed, alsnog zijn besmet. En terwijl mijn moeder, broer, zus en ik hem in zijn laatste dagen verzorgden, raakten ook wij besmet. Met als gevolg een ander afscheid dan iedereen had gewild.

De kerkklokken luiden als wij in de stoet langzaam komen aanrijden. Voor de kerk in Zwaag parkeren wij de auto, maar blijven zitten: mijn moeder, broer, zus en ik. Mijn man en zonen zitten in de auto naast ons en stappen evenmin uit. We zien hoeveel mensen er staan te wachten op het kerkplein. Ik zwaai af en toe voorzichtig naar een bekende. De vriendin die is gekomen, mijn ooms en tantes, neven en nichten, buren en oude bekenden uit het dorp. Gelukkig is het gestopt met regenen, op deze verder zo grauwe dag.

Bewierookt

Voor ons wordt de blankhouten kist van mijn vader uit de lijkwagen gehaald. Via het open raam horen we wat de voorganger buiten op het plein voor de kerk zegt. Hij bewierookt de kist, besprenkelt hem met wijwater en geeft mijn vader de zegen. Na deze korte ceremonie vormen de toegestroomde mensen een erehaag voor mijn vader, waar wij stilletjes doorheen rijden, af en toe wat mensen groetend. Ook verderop in het dorp zijn mensen speciaal voor mijn vader bijeengekomen. Ze staan bij het oorlogsmonument aan de Dorpsstraat: de plek waar mijn vader zo vaak heeft gestaan omdat hij de herdenkingen voor 4 en 5 mei daar organiseerde. Met de hand op hun hart geven ze hem een laatste, stille groet.

Wij rijden over de Dorpsstraat naar het crematorium, waar we ook al de auto niet uit gaan. We zien hoe de kist weg wordt gereden. Wij blijven achter, terwijl mijn ooms en tantes mijn vader naar binnen begeleiden.

Laatste keer

Hoe zijn we in deze verdrietige en bizarre situatie beland? Deze uitvaart, die nauwelijks deze naam mag dragen? Zo anders dan mijn vader zelf voor ogen had, toen hij vijf dagen voor zijn overlijden nog vertelde hoe hij het graag zou hebben. Het was een donderdagavond en achteraf bleek het de laatste keer dat wij met zijn vijven aan tafel aten. Mijn moeder, broer, zus en ik, met mijn vader – heel zwak en nauwelijks etend – aan het hoofd van de tafel. Hij was moe en had nauwelijks energie om te praten, maar praktisch als hij was, gaf hij ons nog wat tips voor zijn eigen uitvaart. Hij wilde ons de ruimte geven om er zelf invulling aan te geven en zei dus niet welke muziek er gedraaid moest worden. ‘Dat weten jullie wel.’ Maar hij wees nog wel op bepaalde boekjes met bepaalde, toepasselijke teksten.
Van zijn idee – waar wij direct na zijn overlijden mee aan de slag gaan en dat we uitwerken tot een compleet draaiboek – komt nu helemaal niets. Terwijl mijn vader vijf dagen later overlijdt aan kanker, is ook corona hier de grote spelbreker.

Covid 19

Wij hebben zo ons best gedaan om zo ver mogelijk van het vermaledijde virus verwijderd te blijven. Mijn kinderen mochten niet naar feestjes, we hielden ons strak aan de regels en de anderhalve meter afstand en ontvingen geen bezoek. Wij wilden onze zieke vader beschermen en hem vooral kunnen blijven bezoeken toen hij steeds zwakker werd. Toch kwam Covid 19 onverwacht ook ons leven binnen. Via onze stervende vader. Iemand die op bezoek is geweest moet hem toch hebben besmet.

Strijdlustig

Mijn vader had vijftien jaar geleden darmkanker. Daar leek hij compleet van genezen, totdat ruim vier jaar geleden uitzaaiingen werden geconstateerd. Het was een klap dat de ziekte weer de kop op stak, maar hij was – hoewel ruim tien jaar ouder – nog net zo strijdlustig als de eerste keer toen hij de medische molen in ging. Alles wat maar kon om die nare ziekte te bestrijden, greep hij aan. Hij ging ziekenhuis in en uit, werd bestraald, onderging chemokuren en doorstond alles goed. En hij bleef hoopvol om ook deze keer de kanker te kunnen overleven en klampte zich aan elke kuur vast. Maar in plaats van positief nieuws, volgden er tegenslagen. De kuren sloegen niet goed genoeg aan en scans gaven geen goed beeld: de gezwellen verkleinden nauwelijks. En zo zagen wij onze vader zijn energie verliezen en – tot nauwelijks een week voor zijn overlijden – ook zijn hoop.

Hoestje

De zaterdag voor het overlijden van mijn vader, merk ik opeens dat ik een hoestje heb. Niet zomaar een hoestje, vrees ik. Ik houd nog meer afstand van iedereen, dan ik al deed. Ook van man en kinderen. Maar afstand houden van mijn vader – dat kan niet. Zelfs bij een slokje water geven, moeten we hem vasthouden. Bij elke pil die hij moet slikken (en dat zijn er nogal wat) heeft hij onze hulp nodig. We houden hem rechtop, ondersteunen hem en vegen ook veel tranen van zijn wangen. Zo moet de besmetting hebben plaats gevonden: op het sterfbed van mijn vader. Of hij het daadwerkelijk heeft gehad, weten we niet, omdat hij simpelweg niet kon worden getest. Maar na zijn overlijden blijken er totaal acht personen rondom zijn sterfbed te zijn besmet. Inclusief zijn onvolprezen huisarts.

Corona

De dag na het overlijden van mijn vader doe ik een coronatest en een dag later volgen mijn moeder, broer en zus. We hebben wat milde klachten en zijn moe. Niet vreemd, na de intensieve weken waarin we mijn zieke vader verzorgden. Maar we gaan door. Voor de zekerheid op afstand en met veel beeldbellen. We maken en versturen de rouwkaart en bereiden de kerkdienst voor, met muziek, teksten en persoonlijke verhalen.

Totdat we uit de uitslagen krijgen: allemaal positief. En als dat eenmaal duidelijk is, rollen de afmeldingen voor de uitvaart binnen. Waar wij alle begrip voor hebben. Genodigden op leeftijd (en dat zijn er heel wat) willen geen risico lopen. Niemand, trouwens.

Erehaag

Wij overleggen, bellen, wikken en wegen – wat moeten we nu doen? We hebben er zoveel moeite mee, ‘want papa had het niet zo gewild’, maar besluiten uiteindelijk toch de uitvaart af te blazen. Een afscheid waar wij niet bij kunnen zijn vanwege corona, kunnen we ons niet voorstellen. Een bijeenkomst zonder alle familie en andere genodigden evenmin. En dus besluiten we tot de rouwstoet en de korte ceremonie voor de kerk met de erehaag. Eenmaal bij het crematorium moeten we hem loslaten en hem meegeven aan onze ooms en tantes. Zij mogen wel naar binnen en nemen onze taak eervol over, maar toch – wij zijn niet bij zijn laatste meters.

Wij bewaren onze persoonlijke teksten voor later. Voor als het weer kan. Dan hopen wij wel te kunnen vertellen over zijn leven en hoe hij was als vader. Dan nemen we definitief afscheid van hem. Zonder corona en met warme woorden.