Pizza

Terwijl onze kok-in-wording met zijn schort voor pizzadeeg staat te kneden en zijn vader de boel in de gaten houdt, zit ik aan tafel boven mijn e-reader te sniffen. ‘Gaat het goed, schat?’ ‘Mm.’ Nog zo’n tien bladzijden van mijn boek van John Steinbeck te gaan en het wordt mooier en mooier. En vooral erger en ontroerender. Het stortregent  in het boek en er gebeuren dingen waardoor de tranen vanzelf over mijn wangen rollen. Ik pak mijn zakdoek en de twee pizzabakkers kijken een beetje meewarig mijn kant op. Ze rollen het pizzadeeg uit en roeren in de tomatensaus. Wat een weelde, dat zij koken. En weer zo lekker.

Grote droogte

In het boek gaat het anders. Daar is het armoe troef en moet de familie Joad zien te overleven met bijzonder weinig. Voor hen is het elke dag afwachten of ze ’s avonds wel te eten hebben. En dat hangt weer af van of ze die dag werk hebben. Het boek speelt zich af de VS in de jaren dertig van de vorige eeuw, de jaren van de grote droogte. Door die droogte en door de sociale ontwikkelingen en industrialisatie, ontstond een grote volksverhuizing naar het westen. Tienduizenden mensen lieten hun hele hebben en houwen achter zich, namen het hoogst noodzakelijke mee en gingen op zoek naar werk. En een beter leven. Ze belandden echter in zogenaamde ‘Hoovervilles’: nederzettingen nabij steden omdat er geen huis of werk te vinden was.

John Steinbeck

Ik ruik – weinig toepasselijk bij dit boek – de geur van versgebakken pizza en even later heb ik het kloeke boek (603 pagina’s) uit: ‘De druiven der gramschap’ van John Steinbeck, uit 1939.

Het einde doet me meteen denken aan het boek van Monica van Paemel dat ik ooit las. Of in ieder geval de omslag van ‘De vermaledijde vaders’.

De druiven der gramschap

Tijdens het lezen moest ik het woord gramschap wel opzoeken, zo’n uit de gratie geraakt woord dat ikzelf nooit had gebezigd. Misschien heeft ook de wat oubollig klinkende titel mij ook jarenlang ervan weerhouden om hieraan te beginnen. Toen ik deze klassieker van Steinbeck (Nobelprijswinnaar voor de literatuur in 1962) een paar keer zag opduiken in top honderd lijstjes van klassiekers ‘die je moet hebben gelezen’, besloot ik eraan te beginnen. Ik snap nu helemaal waarom die titel maar blijft opduiken. Waarom mensen het moeten lezen. Wat een relaas! Wat een verhaal!

Moeder

Het gaat niet alleen over de hoofdpersoon, Tom Joad, die (en ik zal zo min mogelijk verklappen) net vrijkomt uit de gevangenis. De mooiste rol vind ik weggelegd voor de naamloze moeder in het boek, die een steeds grotere rol inneemt in de familie, die steeds vaker knopen doorhakt en het meest doortastend is. Het gebeurt zoals zij het zegt en haar man dreigt haar in betere tijden een pak slaag te geven. Zegt hij. Terwijl je aanvoelt dat dat absoluut niet gaat gebeuren. De moeder leidt haar familie liefdevol door de ellende en  zegt weinig. En dat wat ze zegt is het meest doeltreffend, het mooist en – ondanks die barre omstandigheden – het waardigst. Je kunt dit boek zien als een avonturenroman van een familie op de vlucht, op zoek naar menselijkheid, werk en een beter leven. Maar het is ook onverwacht feministisch en bevat het mooiste moeder-zoon verhaal dat ik sinds tijden heb gelezen.

Ik klap mijn e-reader dicht, ben diep geraakt en eet langzaam de overheerlijke pizza van mijn jongste zoon.